In het kader van Wereld Alzheimer Dag organiseerde de Stichting Vrienden van het Herseninstituut het webinar ‘Hoe houd je je hersenen jong?’. De professoren Swaab en Scherder en wetenschapper Evgenia Salta praatten geïnteresseerden bij over de stand van zaken rond deze ziekte. Wat houdt Alzheimer in, wat kan je er zelf tegen doen? Hoever zijn we in de zoektocht naar oplossingen? De belangstelling was groot: het aantal aanmeldingen bereikte al snel het maximum. De deelnemers kregen een duidelijk beeld van de noodzaak tot nog meer hersenonderzoek.
HERSENINSTITUUT DOET ONDERZOEK OP MENSELIJK HERSENMATERIAAL
Toen Dick Swaab, Hoogleraar en groepsleider Neuropsychiatrische stoornissen – Nederlands Herseninstituut, in 1975 directeur werd van het Nederlands Herseninstituut werd onderzoek nog gedaan met dierlijk materiaal. In 1985 richtte hij de Nederlandse Hersenbank op om onderzoek te kunnen doen bij de bron: in menselijke hersencellen. Hij was daarmee ook de eerste onderzoeker in Nederland die zich richtte op Alzheimer. Onderzoek wees uit dat 10 tot 20 jaar voordat de ziekte van Alzheimer herkenbaar wordt aan geheugen en gedragsproblematiek er zich al iets afspeelt in de hersenen. In de wetenschap ging men er tot die tijd van uit dat hersencellen afsterven naarmate je ouder wordt en dat daar niets aan te doen is. Maar nu weten we dat het proces wel te beïnvloeden is.Zo bedacht professor Swaab ooit de kreet: use it or lose it. En als je wilt weten hoe je dat het béste kan doen kom je als snel bij professor Scherder uit.
ONDERZOEK IN HET BREIN TOONT AAN: HERSENCELLEN KUNNEN ZICHZELF VERNIEUWEN
Use it or lose it: door je hersenen te stimuleren kan je de ziekte van Alzheimer voor je uit schuiven.
Iedereen die een beetje geïnteresseerd is in hersenen, hersenziektes en gezond leven kent professor Scherder, Hoogleraar Klinische neuropsychologie – Vrije Universiteit . Hij is inmiddels Nederlands bekendste voorvechter van de noodzaak van bewegen en een overtuigd aanhanger van het principe use it or lose it. In het webinar legde hij uit waarom. In je hersenen zit een witte stof die ervoor zorgt dat de informatie tussen de hersenen en de rest van het lichaam goed wordt getransporteerd. Om te zorgen dat die stof zijn werk goed kan doen is een goede doorbloeding nodig. En de doorbloeding wordt gestimuleerd door bewegen: dat zet immers je hart aan het werk.
DAAG JEZELF LICHAMELIJK EN GEESTELIJK UIT
Maar niet alleen lichamelijke beweging is belangrijk. Het is ook belangrijk om je hersenen uit te dagen door nieuwe geestelijke activiteiten te doen. Voorbeelden zijn een muziekinstrument (leren) bespelen en een nieuwe taal leren. Hierdoor worden belangrijke centra in de hersenen gestimuleerd. Kortom: het is ontzettend belangrijk om jezelf het liefst fysiek én mentaal uit te blijven dagen. Het is wel belangrijk om dit af te wisselen met voldoende rust (slaap) en gezonde voeding. Daarmee kan de Alzheimer niet worden voorkomen, maar je kan wel risico’s verminderen of de ziekte wat verder voor je uitschuiven.
NOG GEEN MEDICIJN GEVONDEN DAT DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER REMT
Feitelijk is er nog steeds geen medicijn gevonden dat de ziekte van Alzheimer remt. Sterker nog: we weten nog steeds niet waarom de ene persoon kwetsbaarder is voor de ziekte van Alzheimer en waarom deze ziekte meer voorkomt bij vrouwen dan bij mannen. Er is veel onderzoek nodig. En dan vooral naar de complexiteit van Alzheimer. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door de wetenschappers van het Nederlands Herseninstituut. Daarbij wordt materiaal vergeleken van gezonde mensen, mensen met het beginstadium van de ziekte van Alzheimer en hersenen waarin gevorderde Alzheimer is te zien.
HOE KOMT HET DAT DE ENE MENS VEERKRACHTIGER IS TEGEN DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER DAN DE ANDERE?
Evgenia Salta, groepsleider Neurogenese en Neurodegeneratie bij het Nederlands Herseninstituut, legt uit. “Het Nederlands Herseninstituut heeft in het donormateriaal ontdekt dat er mensen zijn met hersenen met kenmerken van een vergevorderd stadium van de ziekte van Alzheimer, maar die in het dagelijks leven nog nauwelijks geheugenverlies of andere cognitieve stoornissen lieten zien. Het lijkt of deze mensen veerkrachtiger zijn tegen de ziekte. En dit is de groep waar haar onderzoeksgroep zich op richt.”
ER IS VEEL MEER GELD NODIG VOOR ONDERZOEK NAAR DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER
Verder vertelde dr. Salta over de noodzaak van financiering voor hersenonderzoek. Het aantal Alzheimerpatiënten is momenteel 24 miljoen en zal wereldwijd tussen nu en 2050 verdrievoudigen. Het vooruitzicht is dat in de toekomst een op de vijf Nederlanders een vorm van dementie zal hebben en de helft daarvan is de ziekte van Alzheimer. Het ontwikkelen van een medicijn tegen Alzheimer loopt heel erg achter in vergelijking met kankeronderzoek. Na 40 jaar onderzoek zijn er twee medicijnen die zich richten op de symptomen van Alzheimer en is in de VS één medicijn goedgekeurd dat claimt effect te hebben op het verloop van het ziektebeeld. Maar veel wetenschappers zijn nog niet overtuigd van de werkelijke effecten op geheugen en de cognitieve functies. Er is slechts een slagingskans van 1% bij de behandeling van patiënten met Alzheimer. Bij kanker ligt dat op 20%. Een verklaring hiervoor is dat op dit moment wereldwijd veel minder geld naar alzheimeronderzoek gaat. In vergelijking, er gaat 1,4 miljard naar hersenonderzoek tegen 6 miljard naar kankeronderzoek.
ONDERZOEK IN HERSENCELLEN TOONT AAN: HERSENCELLEN KUNNEN ZICHZELF VERNIEUWEN
Met speciaal voor het Nederlands Herseninstituut ontwikkelde onderzoeksmethoden, wordt in elke cel gekeken hoe deze functioneren met betrekking tot mechanismes die van invloed zijn op Alzheimer. Met de gegevens worden profielen van al het onderzochte hersenweefsel van verschillende donoren gemaakt. Door die duizenden profielen naast elkaar te leggen en te koppelen aan klinische gegevens van de donoren, kan je concluderen waardoor iemand meer of minder kwetsbaar is voor Alzheimer. Het uiteindelijke doel is natuurlijk om zoveel mogelijk informatie te hebben over de ziekte van Alzheimer, en hoe de ziekte zich ontwikkelt in verschillende delen van het brein. We hopen dat we op grond hiervan medicijnen kunnen ontwikkelen die Alzheimer remmen.
WIJ ZOEKEN HERSENVRIENDEN
Voor dit alles is geld nodig. Ter verduidelijking: het Nederlands Herseninstituut staat helemaal los van de Hersenstichting. De Hersenstichting subsidieert met haar inkomsten voorlichting voor patiënten. Echter: slechts een heel klein deel gaat naar onderzoek of het Nederlands Herseninstituut. Daarom hebben wij heel hard zelf donateurs nodig.
Alleen door te kijken in het brein kunnen we de antwoorden op vragen vinden.
Help ons met een donatie voor alzheimeronderzoek
Tekst en foto: Annette Kolkman/fotosentekst.nl